Yatak halıları taşıdıkları teknik özellikler açısından diğer halılardan ayrılmaktadır. Anadolu'da dokunan halılarda kalite yüksek ve havlar kısa iken yatak halıları taşıdıkları fonksiyonel özellik nedeniyle tam tersi bir özelliğe sahiptir.
İncelenen örneklerde hah ebadları enlerde 109 ile 150 cm arasında, boylarda ise 157 ile 207 cm arasında değişiklik göstermekte ve bu sınırlar dışına çıkmamaktadır. Dikdörtgen formlu halılarda kilim örgüleri de ebad ve dokuma tekniği açısından değişiklik göstermektedir. Kilim örgüsünü A. AYTAÇ, "Dokunacak halının ilmeli kısımlarının dağılmaması için başlangıçta çiti örgüsünden sonra, bitiminde ise çiti örgüsünden önce yapılan bez ayağı şeklindeki örgüye denir. Genişlikleri halı ebadına ve kaliteye göre değişir. Toprakçalık, topraklık, yozsu gibi adlarla da anılır." olarak tanımlamıştır. Yörede kilim örgüsüne verilen özel bir isim yoktur. İncelenen örneklerdeki kilim örgüleri başlangıçta 3 ile 16 cm, bitişte ise 3 ile 21 cm arasında değişiklik göstermektedir. 1 adet örneğin bitiş kilim örgüsü aşın yıpranma nedeni ile saptanamamıştır. Örnekler de 11 halıda iki veya daha çok iplikle dokunan çizgili kilim uygulanırken, 1 örnekte iki sırada bir ilme atılmış, 2 örnekte de cicim tekniği ile sanlmasın- dan oluşan ve kürt örgüsü denilen teknik uygulanmıştır. Örneklerin geri kalan kısmının kilim örgüleri düz renkli olarak ve bezayağı tekniği ile dokunmuştur. Halılann saçakları bütün örneklerde tek taraflı iken bir örnekte hem başlangıç hem bitiş kenarla- nnda saçak mevcuttur. Saçaklar, örgülü saçak tekniği ile uygulanmıştır. "Halının boyunda olan kenarlarının sağlam olması için kilim örgüsünün devamı şeklinde, ilme atılmadan yanlardaki iki ya da üç çözgü çiftine örülen, bezayağı tekniği ile çözgü çiftlerine sarıldıktan sonra, sondaki çözgü çiftinin etrafından dolanan örgüye kenar örgüsü denir." Yatak halılannda kenar örgüleri için sağ ve soldan 3 ile 4 çözgü çifti ayrılmıştır. Genelinde düz renk olarak dokunan kenar örgüleri, 4 örnekte 3 ile 5 arasında değişen renklerle çizgili olarak dokunmuştur.
Ağaç tezgahlar ile dokunan yatak halılarının dokuyucuları çözgüye "eriş" demektedirler. Erişler gergin tutulması için iple bağlamaktadır. Halının ilmeli kısmını oluşturan düğümler Anadolu halılarının genelinde olduğu gibi Türk düğümüdür. Türk düğümü Gördes düğümü adı ile de anılmaktadır. Türk düğümünün yörede belli bir adı yoktur. "Manisa'nın kazası olan Gördes Anadolu'da bir halı merkezi olduğu için, bu
düğüm şekli adını oradan almıştır."" "Bu düğüm şeklinde ilme ipliği, bir çözgü çiftinin (ön ve arka telin) etrafından dolanarak uçlan arkadan öne doğru alttan çıkarılarak atılır. Sağ el ile tutulan çözgü çiftinden sol eldeki ilme ipliği önce arka telin, sonra ön telin etrafından dolandırılır." "Gördes düğümü ile dokunan halılar sağlam olur. Düğümlerinin özelliği nedeni ile bu halılar daha çok geometrik, uslüplanmış ve köşeli desenlere elverişlidir." (Bkz. Çizim No: 2).
Yatak halılarında düğüm atıldıktan sonra bıçak ile kesilmekte ve hav ucu o şekilde makasla kesilmeden bırakılmaktadır.
Yatak halılarını diğer halılardan ayıran en belirgin özellik olan uzun havlar halının yüzeyde bir tülü gibi görünmesine neden olmaktadır (Bkz. Fotoğraf No: 16). İncelenen örneklerde hav yükseklikleri 1.7 cm ile 5 cm arasında değişmektedir. İlme sıralan arasına iki sıra atkı atılmaktadır. İncelen tüm örnekler bu atkı sıra sayısına uygun olarak dokunmuştur. Çift kat ilme ipliği kullanılmasından dolayı halılarda kalite çok yüksek değildir. İncelenen örneklerde en kalitesinin 16 ile 31 ile, boy kalitesinin de 17 ile 38 arasında değiştiği belirlenmiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder