"El dokumacılığındaki tüm dokuma türlerinin hammaddesi bir takım evrelerden geçerek iplik haline getirilen liftir. Tekstilde kullanılan liflerin elastikiyet, mukavemet, birbiri ile sarılıp eğrilmeye uygunluğu gibi bir dizi fiziksel özelliklere sahip olması gerekir."
İplik elde etmek üzere kullanılan lifler doğal ve suni lifler olmak üzere iki gruba ayrılırlar. Doğal lifler bitkisel, hayvansal ve mineral liflerdir. Suni lifler ise doğal hammaddelerden elde edilen lifler, anorganik hammaddelerden elde edilen lifler, sentetik hammaddelerden elde edilen lifler olmak üzere üç gruptur.
Yün lifi hayvansal kaynaklı doğal liflerdendir. "Protein maddesi olup, amfoter yapıdadır. Yani asitlerle de, bazlarla da bileşik vermektedir. Yapısında keratin bulundurur. Kütikül kortex ve medula tabakalarından meydana gelir. Fabrikasyon amacı bakımından yün, tarama ve tarak yünü olmak üzere ikiye ayrılır. El tarağı, iğ, kirman gibi aletler yardımıyla el eğirmesi yün iplik imalatının dışında fabrikasyon imalatı yün iplik elde etmekte mümkündür.""
Halı; pamuk, yün, tiftik, ipek gibi doğal kaynaklı liflerden dokunur. "Atlı bozkır kültürüne sahip Türk boyları hem kullandıkları günlük eşyaları, hem de süs eşyalarını besledikleri evcil hayvanlarını yününden istifade ederek imal ediyorlardı. Bozkırda ahşap nadir bulunduğundan onun yerine yünün kullanıldığı belirtilmektedir. Bozkır sanatının en önemli hammaddesi yün olmuştur." Yün, XVII yy'a kadar en yaygın malzemeydi. Böylesine yaygın olarak kullanılan bir malzemenin elde ediliş şekli de kendine has özellikler içermektedir. "Her yıl nisan, mayıs aylarında koyunlardan kırkılan yapağılar yıkanır, temizlenir. Kirman ve iğlerde eğrilen yünler halı ipi haline getirilir." (Bkz. Fotoğraf No: 10-11).
Nuzumla ve çevresinde bulunan yatak halılarının dokunmasında da atkı, çözgü ve ilme ipliklerinde yün kullanılmaktadır. Yöre halkından alınan bilgilere göre dokuyucular hayvanlardan elde ettikleri yapağıları makine tarağı ile elde eğirerek iplik haline getirmekte ve kullanmaktadırlar. Fabrikasyon iplik eğirme yöntemi kullanılmamaktadır.
İpliklerin inceliklerinin belirlenmesinde çeşitli numaralandırma sistemleri mevcuttur. Metrik uzunluk numaralarında ağırlık birimi olarak mg, gr, kg, uzunluk birimi olarak da mm, m, km kullanılmaktadır. Buna göre; Nm = L/G (mm/mg, m/gr, knv'gr)'dır. Metrik "NM" olarak ifade edilir. "Numarametrik" şeklinde okunur.13
Yatak halılarında da 3/4 numarametrik çözgülüğe yakın incelikte çözgü. 2/4 numarametrik incelikte atkı kullanılmaktadır. İlme iplikleri 2 ile 2,5 numarametrik ölçüdedir. Ve ilme iplikleri çift kat olarak kullanılmıştır (Bkz. Fotoğraf No: 12).
Yöre halkı ipliklerini doğal yerine suni boyalarla boyatmasına karşın elinde bulunan yününü değerlendirmekte ve yün malzemeden ödün vermeksizin halılarını dokumaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder