Yatak Halılarında Kullanılan Araç-Gereçler

Kullanılan Tezgahlar

El dokumacılığın temel aracı tezgahlardır. İplerin birbirleri ile kenetlenme ve yüzey oluşturma sürecinde önemli bir işlevi olan tezgahların çeşitli tipleri mevcuttur. Bunlar;

1.  Yatay tezgah (yer tezgahı, konar göçer tezgah)

2.   Dikey tezgah (ıstar, ipağacı, mazman)

3.   Gelişmiş dikey tezgah (Kilim tezgahı - halı tezgahı) olarak sıralanmaktadır.

Çizim No: 1. Istar Tipi Sarma Tezgah (Aytaç, 1982: 41).

"Gelişmiş dikey tezgahlardan halıcılıkta kullanılanına "sarma tezgah" denir. Bu tezgahlara halı sarılarak dokunduğundan bu adı almıştır."⁶ Yan tahtası, levent, gücü ağacı, gücü kalıbı, varangelen, oturma tahtası, tezgah yatağı, payanda, çapraz, takoz, gerdirme makinası, eğri demir, doğru demir, kol demiri, çubuk demiri ve çengel sarma tezgahın parçalarını oluşturmaktadır. Sarma tezgahın ilk halini ise "ıstar" adıyla anılan tezgahlar oluşturur (Bkz. Çizim No: 1).

 

İki adet yan tahta, iki adet levent, tabla, iki adet çubuk demir, köstek demiri, halkalı eğri ve doğru demirler ve germe işlemini yapan gerdirme ipi ve burgu ağacı, ıstar tezgahların parçalarını oluştururlar. Sarma tezgahlardan ayrılan en belirgin özel­liği ise gerdirme makinasımn olmayışıdır."

Yöresel dokumalarda ıstar tezgah tercih edilmektedir. Bölgede yapılan araştır­malarda da yatak halılarının dokunması için "ıstar" denilen ağaç tezgahların kullanıl­dığı tespit edilmiştir. Sarma tezgahın ilkel hali olan ıstar tezgahlara evlerde ve kış ay­larında dokuma kursları verilen köy okulunda rastlanmıştır. Son zamanlarda yörede kullanılmaya başlayan metal tip tezgahların sayısı henüz çok sınırlıdır.

Kullanılan Avadanlıklar

Halı dokuma esnasında kullanılan kirkit, makas, bıçak gibi yardımcı aletlerin tümüne "avadanlık" denir.

Kirkit

"Çözgü tellerine bağlanan ilme ipliklerinden bir sıra oluşturulduktan sonra atı­lan atkının sıkıştırılmasında kullanılan demir veya ağaçtan yapılan dişli bir alettir."

Yatak halılarının dokunmasında demirden yapılmış, kalın kaliteli halılara uy­gun, aralıkları sık olmayan kirkitler kullanılmaktadır (Bkz. Fotoğraf No: 8).